ویروس کرونا از جمله عوامل بیماری زای تنفسی هستند و ممکن است از یک سرماخوردگی خفیف تا بیماری های شدیدتری را باعث شوند. عوامل زمینه ای متفاوتی (مانند بیماری های قلبی و عروقی و دیابت) می توانند روند طبیعی بیماری را تغییر دهند. این سوال مطرح می شود که با توجه به درگیرشدن دستگاه تنفسی و ریه ها در بیماری کرونا، آیا استعمال دخانیات و سیگار ، می تواند در روند پیشرفت این بیماری و ابتلا به کرونا تاثیرگذار باشد؟
با شروع پاندمی کرونا، مقالات علمی متعددی در خصوص این بیماری در ژورنالهای مختلف دنیا چاپ شد. از آنجاییکه این بیماری کاملا جدید بود، جامعه علمی دنیا در خصوص چاپ این مقالات سختگیری نکرد.(آزمایشگاه طرف قرارداد با بیمه تعاون در بابل) اساسا فرد متخصصی وجود نداشت تا مقالات را صحت سنجی و راستی آزمایی کند. یکی از اولین دادهها و مقالاتی که در این زمینه چاپ شد، مربوط به یک مقالهی چینی بود. با بررسی آماری افراد مبتلا به کرونا در کشور چین، به این نتیجه رسید که تعداد افراد سیگاری مبتلا به کرونا کمتر از افراد دیگر است (با توجه به جامعهی آماری کشور چین).
پس از آن نیز مقالاتی در کشورهای ایتالیا و فرانسه نیز منتشر شد و در بخش نتیجهگیری، به ارتباط میان کشیدن سیگار و جلوگیری از ابتلا به کرونا پرداخته بود. این محققان گفتند نیکوتین موجود در سیگار،(آزمایشگاه طرف قرارداد با بیمه روستایی در بابل) با تاثیرگذاری بر دریافتکنندههای سلولی (گیرندههای سلولی) به نام ACE2، مانع از ورود ویروس کرونا به سلولها میشود. نتیجتا احتمال ابتلای افراد سیگاری به کرونا را کاهش داد. تنها گیرندهی تایید شدهی ویروس سارس-کوو-۲ (کووید-۱۹) به نام ACE-2 بر روی دیوارهی سلولهای ریه چسبیده و در حقیقت محل ورود این ویروس به سلول است. ظاهرا نیکوتین برروی این گیرندهها اثر گذاشته و احتمال ابتلا به بیماری را کاهش میدهد. در همکاری دانشگاه پیرئوس (یونان) و دانشگاه اوتا (ایالات متحده آمریکا) نیز نتایج کسب شد که داستان جالبی دارد!
برای دیدن جزییات بیشتر به سایت آزمایشگاه پاتوبیولوژی صبا مراجعه نمایید.
با توجه به شیوع سویه امیکرون (omicron)، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) دستورالعملهای جدیدی را برای قرنطینه افراد مبتلا به اومیکرون منتشر کرد.
دکتر روشل والنسکی (Rochelle Walensky)، مدیر مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، روز چهارشنبه مورخ (۲۹ دسامبر ۲۰۲۱- ۸ دی ۱۴۰۰) در رابطه با دستورالعمل قرنطینه افراد مبتلا به سویه اومیکرون ba5 صحبت کرد. اظهارات او در مصاحبه با شبکههای تلویزیونی و در نشست تیم پاسخگویی به کووید-۱۹ بیان شد.(آزمایشگاه پاتوبیولوژی)
این موضوع در شرایطی بیان گردید که افراد زیادی نگران شیوع سریع سویه امیکرون هستند. معتقدند ابتلای بالای مردم به امیکرون میتواند فعالیتهای جوامع را، بار دیگر دیگر مختل کند.
اومیکرون به دلیل سرعت انتشار بالا و سرایت راحت بین افراد باعث افزایش بستریها شده است.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها، مدت زمان قرنطینهی پیشنهادی برای افراد مبتلا به سویه امیکرون (omicron) را از ۱۰ روز به ۵ روز برای افراد بدون علائم کاهش داد.
اما این دستورالعمل جدید مورد انتقاد شدید برخی از کارشناسان بهداشتی قرار گرفت. این کارشناسان معتقد هستند که دستورالعمل جدید مبتنی بر “علم” نیست و میتواند باعث شود افراد بدون علامت ویروس را منتقل کنند.
همچنان با ثبت بیشترین موارد ابتلای کرونا و رکوردشکنی پیدرپی در اروپا و آمریکا، اومیکرون ba5 به گسترش و شیوع خود ادامه میدهد. اما خوشبختانه تا اینجا آمارها و اطلاعات نشان میدهد این نوع جهشیافته از ویروس به اندازه نوع دلتا نگرانکننده نیست.(آزمایشگاه پاتولوژی)
البته اومیکرون به دلیل سرعت انتشار بالا و سرایت راحت بین افراد باعث افزایش بستریهااست.اما میزان بستریها و موارد ابتلا به نوع شدید کرونا پایین است. و موارد مرگومیر نیز نسبت به پیکهای قبلی بسیار کمتر است.
اگر فردی واکسینه نشده یا دز بوستر را دریافت نکرده باشد و در تماس با فرد مبتلا به کووید-۱۹ قرار بگیرد، باید به مدت ۵ روز خود را قرنطینه کند.
بیشترین گروههای در خطر افرادی هستند که هنوز کاملاً واکسینه نیستند یا بعلت سن بالا، بیماری زمینهای مانند دیابت یا بیماری قلبی و ضعف دستگاه ایمنی، بدن آنها توانایی کمتری در مقابله با بیماری دارد. بنابراین رعایت مسائل بهداشتی هنوز مهمترین راهحل واکسیناسیون و مخصوصاً تزریق دز سوم یا دز بوستر واکسن کرونا است.
بنقل از مقام ارشد سازمان جهانی بهداشت (WHO) شواهد بیشتری در حال افزایش است. که نشان میدهد اومیکرون بیشتر بر دستگاه تنفسی فوقانی تاثیر میگذارد. در نتیجه علائم خفیفتری را نسبت به انواع قبلی ویروس کرونا ایجاد میکند. و در برخی نقاط جهان منجر به فاصله بین افزایش تعداد مبتلایان و تعداد پایین مرگ است.
شواهد دیگری نیز نشان داد واکسنهای کرونا با تحریک ستون دوم پاسخ ایمنی یعنی ایمنی ناشی از سلولهای معروف بهT همچنان تا حدودی علیه اومیکرون محافظت ایجاد میکنند. پیشبینی WHO این است که محافظت واکسنها در برابر بستری یا بیماری شدید و مرگ ناشی از اومیکرون حفظ خواهد شد.
مدت قرنطینه یا ایزوله شدن برای فرد مبتلا به کووید-۱۹ میتواند از ده روز به پنج روز کاهش پیدا کند.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC)، مدت زمان پیشنهادی خود را برای قرنطینهی افراد در معرض فرد مبتلا به کووید-۱۹ و همچنین جداسازی برای فرد مبتلا کاهش داد. (انجام آزمایش در بابل) توصیههای CDC برای قرنطینه بصورت زیر است:
برای فرد مبتلا
برای فرد مبتلا (تست مثبت کرونا یا داشتن علائم)، چه واکسینه شده باشد یا نه، ایزوله کردن یا قرنطینه تا پنج روز باید ادامه یابد. و بعد از آن اگر فرد بدون علامت باشد، تا پنج روز دیگر ماسک زدن کاملاً رعایت شود. پایان قرنطینه بعد از ۵ روز کامل است. در صورتی که فرد بدون علائم (۲۴ ساعت بدون تب) باشد. همچنین، پایان قرنطینه در افرادی که علامتی نداشتهاند، ۵ روز بعد از مثبت شدن تست کرونا است.
مدت قرنطینه یا ایزوله شدن برای فرد مبتلا به کووید-۱۹ میتواند از ۱۰ روز به پنج روز کاهش پیدا کند، بدین شرط که فرد بدونعلامت باشد. بعد از آن تا پنج روز ماسک زدن را در حضور دیگران کاملاً رعایت کند. این تصمیم بر اساس شواهد علمی است و نشان میدهد که اکثر موارد انتقال ویروس کرونا در ابتدای دوره ی بیماری رخ میدهد. این دوره انتقال به صورت کلی یک تا دو روز قبل از شروع علائم تا دو تا سه روز بعد از آن است.
افراد مشکوک به ابتلا
درمورد قرنطینه برای فرد مشکوک به ابتلا که در تماس با فرد مبتلا بوده، اگر فرد کاملاً واکسینه نیست یا بوستر نزدند، قرنطینه برای پنج روز باید ادامه یابد. اگر فرد واکسینه (با دز بوستر) است. یا قرنطینه امکان ندارد، ده روز ماسک زدن باید کاملاً رعایت شود. فرد باید تا ۱۰ روز بعد از تماس با فرد مبتلا، مراقب علائم باشد. بهتر است در هر حالت در روز پنجم تست انجام شود.
افرادی که واکسینه شده و دز بوستر را هم دریافت کردند، بعد از تماس با فرد مبتلا به کووید-۱۹ نیاز به قرنطینه ندارند، ولی باید تا ۱۰ روز ماسک زدن را کامل رعایت کنند.
واکسینه شده ها و غیرواکسینه ها
برای هر دو گروه واکسینه و غیرواکسینه، بهتر است در روز پنجم بعد از مواجهه با فرد مبتلا به کووید-۱۹، تست انجام دهند و اگر علامتدار شدند، باید بلافاصله قرنطینه را شروع کنند.تا زمانی که یک تست منفی کووید-۱۹ نشان دهد که این علائم مربوط به کووید-۱۹ نیست، این قرنطینه را ادامه دهند.
پس ، اگر فردی واکسینه نشده یا دز بوستر را دریافت نکرد و در تماس با فرد مبتلا به کووید-۱۹ قرار گرفت ، باید به مدت ۵ روز خود را قرنطینه کند و برای پنج روز دیگر هم به صورت کامل ماسک بزند. اگر قرنطینه پنجروزه امکانپذیر نیست، به مدت ۱۰ روز و در تمام زمانهایی که فرد با دیگران تماس دارد، از ماسک با شرایط مناسب (well-fitting mask) استفاده شود.
پیشنهاد میشود برای دیدن ادامه مطلب به سایت آزمایشگاه خانم دکتر گیلکی بیشه مراجعه نمایید.
به روز رسانی : 22 مرداد ۱۴۰۱
منشاء امیکرون کرونا که شکل تغییر یافته ویروس کوید-۱۹ است نامشخص میباشد زیرا محتوی یک تعداد زیادی جهش است که در سایر اشکال کوید-۱۹ نادر است. معروفترین فرض این است که به دنبال یک عفونت ادامه دار در یک فردی که سیستم ایمنی او دچار اختلال بود و مبتلا به HIV/Aids بود، ویروس امیکرون تولید شد.
دانشمندان در آکادمی علوم چین فعلاً گزارش کردند که شکلی از جهش را در امیکرون پیدا کردند،که شبیه ویروسی است که موش آزمایشگاهی را آلوده کرد.
این دانشمندان بر این باور هستند که در سال ۲۰۲۰ کوید-۱۹ از یک انسان به یک موش رسید، سپس در اواخر سال ۲۰۲۱ ویروس موش انسان را مبتلا کرد.
در ۲۴ نوامبر سال ۲۰۲۱ دانشمندان در آفریقای جنوبی آشکار ساختند که یک نوع جدید ویروس کوید-۱۹ تغییر شکل یافته را کشف کردند. آنها گزارش کردند که این نوع ویروس بسرعت در آفریقای جنوبی منتشر شدست و محتوی جهش های بسیار غیرعادی بود که ویروس را بشدت عفونت زا تر از انواع قبلی ویروس می نماید.
در مقایسه با ویروس اصلی SARS-CoV-2 که اولین بار در سال ۲۰۱۹ در چین شناسایی شد؛ نزدیک به ۵۰ جهش در ویروس امیکرون رخ داد. این تغییرات به چندین روش کلیدی مشخص میشوند. یکی از مهمترین بخشها در ساختار ویروسها، پروتئین اسپایک آنهاست. این بخش از ویروس در واقع همان قسمتی است که با سلولهای انسانی در تماس است و سیستم ایمنی بدن را تحریک میکند. آنتیبادیها به پروتئین اسپایک متصل میشود و از ایجاد عفونت جلوگیری میکنند. بنابراین پروتئین اسپایک نقش مهمی در نحوه عملکرد ویروس و نحوه توقف آن توسط سیستم ایمنی بازی میکند.
ویروس امیکرون ۳۶ جهش در پروتئین اسپایک خود دارد. این عدد در مقایسه با ۱۰ جهش در آلفا، ۱۲ جهش در گاما و ۹ جهش در دلتا واقعا قابل توجه است. این سویه در پروتئین اسپایک خود دارای جهشهایی است که مستقیما به گیرندهای به نام ACE2 در سلولهای انسانی متصل میشود. به نظر میرسد جهشهای ویروس امیکرون، میل آن را برای ACE2 افزایش داد و به آن اجازه میدهند تا سلولهای انسانی را به طور موثرتری آلوده و در نتیجه سرعت تولید مثل و قابلیت انتقال خود را افزایش دهد.
جهشهایی در بخشهای دیگر پروتئین اسپایک سویه امیکرون نیز وجود دارد. به دلیل وجود این تغییرات، تشخیص آنتیبادیها و چسبیدن به اسپایک امیکرون دشوارتر است. این ممکن است توضیح دهد که چرا این گونه جدید، در مقایسه با سایر گونههای کرونا ویروس، باعث ایجاد عفونت مجدد حتی در افراد واکسینه میشود. وجود این تغییرات در پروتئین اسپایک همچنین باعث میشود درمانهایی که مبتنی بر آنتیبادیها هستند نیز کمتر مؤثر باشند. تاکنون به نظر میرسد که تنها سوتروویماب، درمان آنتی بادی مونوکلونال، در برابر اومیکرون موثر باشد.
معروفترین فرض این است که به دنبال یک عفونت ادامه دار در یک فردی که سیستم ایمنی او دچار اختلال بود و مبتلا به HIV/Aids بود، ویروس امیکرون تولید شد.
ویروس کرونا یک ویروس حیوانی است که در حیوانات به ۴۰ گونه یافت می شود. ۷ مورد از آنها به انسان ها سرایت می کند. بنابراین می توان گفت که بیماری کرونا یک بیماری مشترک بین انسان و حیوان است.که اولین بار از راه تماس با حیوان، به انسان ها منتقل شد. ویروس ها موجودات هوشمندی هستند که برای ادامه حیات خود به دنبال راه هایی برای سازگاری بیشتر با محیط هستند. تا بتوانند به راحتی به بدن میزبان خود یعنی بدن انسان ها منتقل شوند.با آن در تعامل باشند تا بتوانند به حیات بیماری زای خود ادامه دهند.
اولین بار ویروس سارس در سال ۲۰۰۹ شناسایی شد که با بروز ویروس کرونا در انسان در سال ۲۰۱۹، می توان به این نتیجه رسید که ۱۰ سال طول کشید تا ویروس سارس توانست با تغییرات خود و ایجاد سویه های جدید، با بدن انسان سازگار شود و راه انتقال به بدن انسان را فرابگیرد. از زمانی که این ویروس راه ورود به بدن انسان را یاد گرفت، تمام تلاش خود را معطوف به مقابله با راهکارهای جلوگیری از سرایت عفونت به کار گرفت.
روش هایی که انسان ها، آنها را راهکاری برای جلوگیری از ابتلا به کرونا می دانند مانند زدن ماسک، استفاده از محلول های ضدعفونی، استفاده از داروهای مناسب و تقویت سیستم ایمنی بدن، سدی در برابر انتقال بیشتر ویروس کروناست که این ویروس با ایجاد سویه های جدید سعی در بی اثر کردن آنها دارد.
یکی دیگر از دلایل ایجاد سویه های جدید در ویروس کرونا این است که ویروس تلاش می کند تا خود را با اندام های بیشتری در بدن انسان ها سازگار نماید. تا بتواند به آنها دسترسی داشته باشد و ایجاد بیماری کند. به طوری که در ابتدا، ویروس کرونا یک ویروس بیماری زا برای سیستم تنفسی انسان ها بود.اما به مرور به دستگاه گوارش، کلیه ها، کبد، مغز و قلب راه پیدا کرد. این روند پیشرفت و فرار از سدهای دفاعی تا به حال در هیچ میکرو ارگانیسم دیگری یافت نشد.ویروس کرونا پیشتاز این گونه از رفتار است.
ویروس کرونا یک ویروس حیوانی است که در حیوانات به ۴۰ گونه یافت می شود.۷ مورد از آنها به انسان ها سرایت می کند.
پگاه لَرکی، متخصص ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: سازمان جهانی بهداشت، گروه مشاوران فنی سازمان بهداشت جهانی که تکامل ویروس کرونا را رصد می نمایند. و اثر جهش های جدید ویروس را بر روی عملکرد و رفتار آن بررسی می کنند؛ سویه جدیدی را که در تاریخ ۲۴ نوامبر امسال توسط آفریقای جنوبی معرفی شد را یک واریانت نگران کننده اعلام کردند.
این واریانت که اومیکرون Omicron نام دارد، علاوه بر جهش های جدید حامل جهش هایی مشابه واریانت های آلفا، بتا، گاما و دلتا نیز می باشد. و در مجموع بعنوان پنجمین واریانت نگران کننده شناخته می شود.وی با تاکید بر احتمال افزایش سرایت پذیری ویروس اومیکرون، بیان کرد: اطلاعات اولیه نشان احتمال بالای عفونت با این ویروس ،در مقایسه با دیگر انواع ویروس بیماری کووید۱۹ است. چرا که در فاصله ۱۰ روز تعداد مبتلایان با این واریانت جدید در تمام مناطق آفریقای جنوبی در حال افزایش می باشد. و تمام ۷۷ مبتلای به کووید۱۹ از منطقه ایی به نام گاتنگ در این کشور همگی به واریانت جدید مبتلا که تعدادی از آنان نیز قبلا واکسینه شده بودند.
حدود ۵۰۰ درصد (۵ برابر) قدرت سرایت بیشتر
متخصص ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: ظاهرا تخمین های اولیه حاکی است اومیکرون حدود ۵۰۰ درصد (۵ برابر) قدرت سرایت بیشتری نسبت به سویه ووهان دارد. این عدد برای سویه دلتا ۷۰ درصد (کمتر از ۲ برابر) بوده است. انگلستان نیز این واریانت را در لیست تحت بررسی جدی خود قرار داد. و کلیه پروازهای خود از و به افریقای جنوبی و کشورهای همسایه آن را تا اطلاع ثانوی متوقف کرد.
وی اظهار کرد: بنابر اعلام ویروس شناسان و ژنتیک دانان اومیکرون دارای ۳۰ جهش جدید در ناحیه پروتئین اسپایک است. لذا بیم آن میرود که اثر آنتی بادی های حاصل از عفونت قبلی با کرونا یا ناشی از واکسن بر اومیکرون کمتر باشد. از طرفی این واریانت بسیار شبیه به نوع لامبدا و بتاست که میتوانند از سیستم ایمنی طبیعی افراد فرار کنند.
پروفسور ایرنه پترسن، استاد اپیدمیولوژی و انفورماتیک سلامت در دانشگاه کالج لندن معتقد است،اگرچه آبریزش بینی و سردرد علائم بسیاری از عفونتها هستند؛ اما ممکن است اولین و تنها علامت ابتلا به کووید نیز باشند. بنابراین اگر این علائم را دارید؛ توصیه میکنیم چند روز خود را قرنطینه کرده و سپس تست PCR بدهید. یک مطالعه معتبر که توسط دولت بریتانیا حمایت مالی میشود نیز علائم اصلی مرتبط با این سویه از کووید را شناسایی و اعلام کرد که بستگی به اینکه فرد بیمار قبلا واکسینه شدست یا خیر، ممکن است این علائم متفاوت باشند. اما عمده علائمی که از آنها به عنوان نشانههای ابتلا به ویروس امیکرون یاد میکنند عبارتند از:
سردرد
آبریزش بینی
عطسه
گلو درد
سرفههای مداوم
احتمال بالای عفونت با ویروس اومیکرون در مقایسه با دیگر انواع ویروس بیماری کووید۱۹ است
امیکرون یا دلتا؟ کدامیک خطرناک تر است؟
براساس تحقیقات اخیر، همچنان دلتا خطرناک ترین و مسری ترین سویه ویروس کرونا است.که می تواند افراد را به عفونت های بسیار فراگیرتری مبتلا سازد. و در مقایسه ای که سازمان بهداشت جهانی بین سویه دلتا و سویه امیکرون انجام داد، میزان بیماری زایی امیکرون و قدرت سرایت آن نسبت به دلتا کمتر است. و فعلا جای نگرانی وجود ندارد. اما WHO همچنان به لزوم رعایت پروتکل های بهداشتی تاکید دارد و بازگشایی هایی سراسری مدارس، دانشگاه ها و سایر مکان های ممنوعه را به صلاح سلامت عمومی نمی داند.(آزمایشگاه در میدان کشوری)
آیا کسانی که واکسن زدند، به امیکرون مبتلا می شوند؟
به عقیده محققان در سراسر جهان، واکسیناسیون تنها راه نجات از بیماری کرونا و همچنین سویه امیکرون و سویه دلتاست. آنها در همه کشورها تاکید می کنند که مردم باید علیه کووید۱۹ واکسینه شوند. و همچنین دوز یادآور یا همان دوز بوستر در اسرع وقت به همه جمعیت جامعه بالای ۱۲ سال در همه کشورها تزریق شود.
یکی از پزشکان سازمان بهداشت جهانی در تایید این مساله می گوید: “همانگونه که برای جلوگیری از سوانح رانندگی، کمربند ایمنی را می بندید و فارغ از اینکه تصادف رخ می دهد یا خیر؟ در بستن آن اهتمام دارید. در زدن واکسن کرونا هم اهتمام ورزید تا در وقت مناسب بتوانید جان سالم بدر ببرید.”
از همین رو تمام سازندگان واکسن در سراسر دنیا در تکاپوی بررسی واکسن های خود در برابر امیکرون پرداختند. و شرکت های فایزر و مدرنا اعلام نمودند، می توانند واکسن های فعلی خود را ظرف ۶ تا ۸ هفته با سویه جدید، تطبیق دهند و اولین واکسن های ضد امیکرون را طی ۱۰۰ روز آینده در دسترس عموم قرار دهند.
پس، واکسیناسیون همچنان اولویت اول است و خط مقدم مبارزه با بیماری کرونا محسوب می شود. پس واکسن بزنید و اطرافیان خود را به زدن واکسن و دوزهای یادآور تشویق نمایید.
واکسیناسیون تنها راه نجات از بیماری کرونا و همچنین سویه امیکرون و سویه دلتاست.(آزمایشگاه خانم دکتر گیلکی)
کدامیک از واکسن های کرونا توانایی مقابله با امیکرون را دارند؟
شواهدی وجود ندارد که نشان دهد واکسنهای معتبر و موجود برای کرونا بر روی این سویه مؤثر نیستند.تحقیقات مختلف نشان داد، برخی از جهشها در ژن اسپایک این ویروس، ممکن است کارایی واکسنهای موجود را کاهش دهد. با این حال، محافظت ناشی از واکسن، محافظتی است که توسط تولید آنتیبادیها و همچنین ایمنی سلولی ایجاد میشود. انتظار میرود این نوع محافظت نسبتا پایدارتر از ایمنی طبیعی باشد.
امیکرون جدیدترین سویه کرونا، به سرعت در حال گسترش در سراسر جهان است. و محققان در حال رقابت برای درک این مسئله هستند که واکسنهای موجود تا کنون در برابر این نوع جدید از ویروس کرونا چه مقدار مقاومت دارد؟ چندین مطالعه اولیه، اثربخشی واکسنهای فعلی کووید-۱۹ را در برابر گونه امیکرون ارزیابی کردند.
نتایج حاصل از این تحقیقات تا کنون نشان دادند که واکسنهای تک یا دو دوز محافظت بسیار کمتری نسبت به واکسنهای دارای دوز بوستر دارند. اما به نظر میرسد تمام واکسنهای مورد تایید سازمان جهانی بهداشت قادرند در برابر فرم شدید بیماری از بدن محافظت کنند. مطالعات در آزمایشگاهها و روی جوامع مختلف تایید کرد:که واکسیناسیون کامل به همراه یک دوز بوستر، محافظت قویتری در برابر عفونت با گونه امیکرون ایجاد میکند. مهم است به خاطر داشته باشید که اکثر این مطالعات، آزمایشگاهی هستند و ممکن است عملکرد واقعی واکسنها را منعکس نکنند.
به روزرسانی : ۱۲ بهمن ۱۴۰۰
بازنشر شده از سایت آزمایشگاه صبا بابل